Kvankam la hispana enlanda milito iĝis milita provejo, ĝi ankaŭ ŝanĝis la manieron fari propagandon. Ekzemple, komunikilo kiel radio, kiu dum la hispana konflikto iĝis iom post iom amaskomunikilo, poste, dum la Dua Mondmilito, ĉefrolis kiel milita propagandilo.
Rilate informadon kaj konvinkadon, dum la hispana konflikto elstaras la laboro kiun faris la kataluna registaro per sia Komisarejo pri Propagando. Ĝi estis potenca aparato por konvinki iniciatita de la politikisto Jaume Miravitlles (1906-1988) kie iam entute laboris 300 homoj, kaj en la sidejo en Barcelono kaj en pluraj internaciaj oficejoj, ĉefe en Parizo, Londono, Bruselo kaj Stokholmo. Ĝia teamo estis plurfaka kaj politike bunta, ĉar havis reprezentantojn de malsamaj tendencoj (ERC, PSUC-UGT, CNT kaj POUM).
De la komenco, la Komisarejo pri Propagando aparte atentis pri Esperanto kaj eĉ kreis departementon pri la internacia lingvo. La plej fruaj informoj pri tiu sekcio Januare de 1937 jam ekzistis informoj pri tiu sekcio; de tiam, oni signife antaŭenpuŝis la ideon.
Ĝuste la Komisarejo pri Propagando subtenis Kontraŭfaŝistan Esperantistan Komitaton de Katalunio, kiu arigis esperantistojn el Barcelono kiuj volonte decidis unuiĝi, preter la ideologiaj kaj sociaj malsamoj, kelkajn monatojn post la komenco de la Enlanda Milito. Tiu rilato estis pozitiva por ambaŭ: la komitato ricevis financadon kaj institucian apogon, kaj la Komisarejo povis uzi helplingvon por disvastigi la propagandajn argumentojn de la Registaro rilate kulturon, ekonomion kaj socian ordon.
Kiel organizantoj en la Komisarejo troveblas nomoj kiel la anarkiisto Domènech Masachs (1891-1965), la ĵurnalisto Owadja Kupperman, Samuel Roca i Rodó, Alberto Díaz, Josep M. Coll kaj Josep Anglada.
Por disvastigi la propagandon de la kataluna registaro, la institucio kiun direktis Miravitlles elpensis plurajn ilojn en la internacia lingvo. En la sfero de grafikaĵoj, elstaras poŝt-karta represo de unu el la plej konataj afiŝoj de la Enlanda Milito, ’”Aixafem el feixisme” de Pere Català Pic (1889-1971), kie tol-ŝuo surtretas svastikon. En la esperanta versio, nekonata ĝis nun, oni aldonis la surskribon “Piedpremu faŝismon!”, potencigante la bildon.
Rimarkindas ankaŭ poŝt-karto eldonita tute en esperanto kiu alvokas unuiĝon de la du grandaj sindikataj centraloj por batali kontraŭ faŝismo – “UGT-CNT. Laborista Unueco por dispecigi faŝismon!” – , kaj la afiŝo havanta la surskribon “Kion vi faras por eviti tion? Geesperantistoj el la tuta mondo agu energie kontraŭ la internacia faŝismo!”, kiu celas alvoki helpon de la esperantista komunumo kaj denunci la germanan kaj italan partoprenadon en la hispana konflikto.
la internacia faŝismo!” [“Esperantistes de tot el món, actueu amb energia contra el feixisme internacional!”].
La komunikilo en esperanto kiu plej longe daŭris estis sendube Comunicat de premsa (Gazetara komuniko) en la helplingvo, kiun oni eldonis kune kun versioj en la kataluna, angla, franca kaj germana.
Ĉi tiu komuniko duoble gravas ĉar, unuflanke, la kataluna registaro tre frue uzis esperanton regule, kiel alia lingvo, en sia propagando, kaj, aliflanke, ĉar ĉi tiu eldonaĵo iĝis la oficiala informilo de la Kontraŭfaŝista Esperantista Komitato de Katalunio.
Unu el la ĉefaj momentoj estis la ekpozicio “50 anys d’esperanto” (50 jaroj de esperanto), kiun oni okazigis en Barcelono septembre de 1937. La ekspozicio celis publike rekoni la laboradon de la katalunaj esperantistoj kaj de la Kontraŭfaŝista Esperantista Komitato de Katalunio. Ĉefe oni montris librojn en la internacia lingvo por atentigi pri la esperanto-movado; solidarajn leterojn; taglibrojn kaj afiŝojn; la gramatikon; kaj la manskribon de D-ro Zamenhof, kiun oni prezentis en vitro-ŝranko.
La ekspozicio okazis kadre de la Esperantista Semajno kune kun prelegoj por divastigi la komunan lingvon. Ankaŭ tial la Komisarejo pri Propagando eldonis la libron “Cinquanta anys d’esperanto” (50 jaroj de esperanto) por celebri la okazon. La volumo enhavas tekstojn en la kataluna por diskonigi la internacian lingvon kaj disvastigi ĝian utilon por celoj tiel malsamaj kiel edukado, turismo, kunordigado de policanoj kaj scienca diskonigo.
Kelkajn monatojn antaŭe, kaj koincide kun la Internacia Ekspozicio en Parizo en majo de 1937, komitato de la Komisarejo de Propagando partoprenis la internacian konferencon “Esperanto en moderna vivo”. La prelego, kiu klare celis propagandi, provis movi la francajn gastigantojn kaj la esperantistan komunumon, kiun oni instigis peti internacian helpon.
La ĵurnalisto Owadja Kupperman, kunlaboranto de la Komisarejo de Propagando, prizorgis la radio-elsendojn en esperanto de Ràdio Barcelona.
Kiam oni difinis la politikon pri komunikado de la registaro de Katalunio dum la enlanda milito, oni multe atentis pri esperanto, kiel ilo por alparoli kaj por komplezi anarkiistojn, kiuj havis fortan ligon al la internacia lingvo; kiel vojo komuniki kaj atentigi la mondan publikan opinion; kaj por trovi ligilojn al la kataluna esperanto-movado kaj ĉefe al la internacia.
(tradukis Xana Paz)
Fontoj :
Comissariat de Propaganda , Cinquanta anys d’esperanto. Barcelona, 1937
Comissariat de Propaganda , Comunicat de premsa. Esperanto-eldono. Barcelona, 1937-1938.
Boquera, Ester (2018). “L’esperanto com a eina estratègica del Comissariat de Propaganda de la Generalitat de Catalunya durant la Guerra Civil”. Kataluna Esperantisto 268: 25-34. Alirebla je: https://www.raco.cat/index.php/KatalunaEsperantisto/article/view/347823
Text publicat a Militrakonto
Versió en català